تجزیه‌وتحلیل‌های آماری چندمتغیره صفات وابسته به عملکرد دانه در ارقام کلزای بهاره

به‌منظور بررسی صفات مؤثر بر عملکرد و نیز تعیین عوامل پنهانی دخیل در ایجاد تنوع و دسته‌بندی ژنوتیپ‌های کلزای بهاره (Brassica napus L.) آزمایشی در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با 17 ژنوتیپ در ٤ تکرار در سال زراعی 1395-1394 در مزرعه‌ای در صفی‌آباد واقع در شهرستان دزفول اجرا گردید. نتایج ضرایب هم‌بستگی نشان داد که عملکرد دانه با وزن هزاردانه و تعداد دانه در غلاف بیشترین هم‌بستگی مثبت را داشت و در سطح احتمال 1 درصد معنی‌دار بود. انجام رگرسیون مرحله‌ای برای کلیه صفات نشان‌دهنده اهمیت و نقش تعیین‌کننده صفات وزن هزاردانه، تعداد دانه در غلاف، شاخص برداشت و تعداد روز تا رسیدگی بر عملکرد ژنوتیپ‌ها بود. نتایج تجزیه مسیر نشان داد که صفات تعداد دانه در غلاف و وزن هزاردانه بیشترین اثر مستقیم مثبت را بر عملکرد دانه دارا بودند. نتایج تجزیه به مؤلفه‌های اصلی نشان داد که صفات تعداد دانه در غلاف، وزن هزاردانه، شاخص برداشت و عملکرد دانه بیشترین هم‌بستگی را با مؤلفه اول و صفات تعداد روز تا رسیدگی، تعداد روز تا گل‌دهی و طول دوره گل‌دهی بیشترین هم‌بستگی را با مؤلفه دوم داشتند. با انجام تجزیه‌وتحلیل عامل‌ها، دو عامل مهم شناسایی شدند که عامل اول «صفات مرتبط با عملکرد و یا عامل مقصد فیزیولوژیک» و عامل دوم عامل «رشد رویشی» تعیین گردید. بنابراین امکان استفاده از این صفات در برنامه‌های اصلاحی برای بهبود عملکرد دانه ارقام بهاره کلزا به‌عنوان معیار انتخاب وجود دارد. تجزیۀ خوشه‌ای به‌روش وارد، ژنوتیپ‌ها را در 5 گروه قرارداد و بیشترین فاصلۀ ژنتیکی بین ژنوتیپ‌های گروه 1 و 5 مشاهده شد. بنابراین، پیش‌بینی می‌شود که تلاقی ژنوتیپ‌های گروه 1 و 5 بهترین دو رگ‌ها را ایجاد و در نسل‌های در حال تفرق تنوع مطلوبی برای برنامه‌های بهنژادی فراهم کند.